بکارگیری روانشناسی محیط و موسیقی درمانی معماری ایرانی اسلامی در جهتتسریع بهبود بیماران بستری در بخش مراقبتهای ویژه قلبی
روانشناسی محیط یکی از رشته های تخصصی نوپایی است که روی تأثیر متقابل رفتار و عوامل و شرایط فیزیکی معماری و فضایی محیط، بیش از دیگر جنبه ها تأکید دارد. یکی از بنیان گذاران مکتب گشتالت، محیط را به دو نوع جغرافیایی و رفتاری تفکیک میکند. از نظر وی محیط جغرافیایی به معنی محیطی که به طور عینی وجود دارد و محیط رفتاری بدانگونه که به وسیله فرد تجربه میشود به کار میرود. لوین انگلیسی
گشتالت به شمار میرود وی عقیده دارد رفتار تابع تأثیر متقابل عواملی است که از فرد و محیط سرچشمه میگیرد. وی برای بیان پدیده حاصله از تأثیر متقابل عوامل فردی و محیطی از مفهوم فضای زیستی استفاده میکند. یکی از مهمترین مبانی این نظر چنین بیان میشود “رفتار تابع ویژگیهای فضای زیست است”
بیماران بستری در بخش مراقبتهای قلبی به علت تغییر محیط، ناآشنا بودن به مکان و ترس از مرگ، سخت نگران هستند . به این ترتیب ، قلب یکی از اندام هایی است که به آسانی و به طور طبیعی در برابر حالت های گوناگون روانی واکنش نشان می دهد . اضطراب سبب افزایش ضربان قلب و فشار بطن چپ میشود و نیاز عضله قلب به اکسیژن را افزایش داده و در پی آن باعث افزایش فرایند ایسکمی و نکروز میوکارد می شود .
محیط های بیمارستانی و اماکن درمانی از جمله مواردی هستند که میتوانند و نیز باید ارتباط دائم و پیوسته ای با هنرهای مختلف داشته باشند.
معماری شفابخش، معماری انسان گرایانه برای ایجاد رفاه در بیمارستان است، رفاهی که باعث کم شدن طول درمان می شود. هدف، تسریع بهبود بهداشت و سلامتی ذهن، بدن و روح و روان از طریق معماری است .
روانشناسی محیط بیمارستان
فلورانس نایتینگل در اواخر دهه ،۱۸۲۲ از اولین افرادی است که به بررسی عناصر محیطی تأثیرگذار در تسریع بهبودی و کاهش فشار روانی بیماران در بیمارستانها پرداخت و در این رابطه، اتاقهای بستری با ارتفاع بیشتر، پنجرههای بزرگتر، تهویه و نور طبیعی مناسب را پیشنهاد داد .
راهروهای بدون پنجره، کریدورهای پر پیچ و خم ، محوطه های داخلی استرلیزه شده با بوی نامطبوع، حسی از ناخوشایندی در فضا را به وجود می آورد و در نتیجه سبب افزایش فشار روانی و استرس در بیماران میگردد .
موسیقی درمانی
افلاطون، فیلسوف یونانی معتقد بود که صوت به شکل موسیقی یا زمینه آهنگ میتواند تاثیری شفابخش داشته باشد . نخستین بار او در کتاب ) جمهور ( به طبقه بندی تم ها پرداخت . وی مقام )میکسولیدین( را حزین ، مقام )دورین و فریژین( را محرک و مقام ) لیدین( را نشاط آور توصیف کرد.
طب ) آیورودیک( که سابقه چند هزار ساله در هند دارد، اصوات بدوی را به کار میگیرد که بر ذهن، جسم و روح تأثیری عمیق دارد. در دل خواندن کلمات )مانترا( تنفس را آرام میکند . تحقیقات نشان میدهد که چنین اصواتی قدرت جلوگیری از رشد سلولهای سرطانی را داراست.
آزمایشی بر روی ۴۵ نفر در سه گروه ۱۵ نفره صورت گرفت ، نتایج این تحقیقات به این صورت بود که موسیقی درمانی در یک محیط ساکت وآرام می تواند در روند بهبودی بیماران قلبی سودمند باشد .
روانشناسی محیط در بیمارستان
اولین برخورد بیمار با معماری بیمارستان
اولین چیزی که بیماران از فضای بیمارستان درک مینمایند، سایت مجموعه، ورودی و فرم بیمارستان است که اگر هندسه جذاب و دلپسندی داشته باشد فضایی مطلوب خواهد بود.
ورودی بیمارستان بایستی به وضوح قابل تشخیص و برای تازه واردها جلب توجه نماید. اگر ورودی مستقیماً از پیاده رو یا خیابان به سرسرای بیمارستان باشد. این موضوع اهمیت بیشتری دارد.
تعبیه رمپ های ورود خودرو و بیمار در این ورودیها اجباری و از ملزومات می باشد . زیبایی ورودی بیمارستان به آن است که کمتر شبیه ببیمارستان و بیشتر شبیه ورودی یک هتل مرتب و تمیز بوده باشد. احترام به بیمار و همراهان او در مبلمان شهری و داخلی قسمت ورودی بیمارستان بایستی کاملاً هویدا باشد. رنگ و نوع و تعداد و آراستگی این لوازم از منظر استفاده بهینه مراجعه کنندگان بایستی دیده و انتخاب گردند. نورپردازی ورودی بخصوص در شب به مقدار زیادی در رفع خستگی و بی حوصلگی بیمار و کادر درمانی و آرامش همراهان آشفته بیمار مؤثر می باشد. ورودیهای رو باز بهتر است با سایبانی ترجیحاً ازدرختان سایه دار پوشیده شود.
تمام سعی بهتر است حول این شعار باشد
اگر لابی مجموعه به خوبی طراحی شود، ذهنیت ماندگاری از فضا در ذهن بیمار و خانواده وی ایجاد خواهد کرد و باعث میشود که بیماران با آمادگی بهتری وارد محیط درمانی شوند چرا که با داشتن برداشتی خوب از ورود به مجموعه، بالطبع فضاهای دیگر را نیز جالب و خوشایند تصور کرده و با کمترین استرس وارد بخشهای درمانی می شوند .
نقش پنجره در این تغییر نقش پنجره و دیدی که ایجاد می کند، یکی از ویژگی های فیزیکی حائز اهمیت محیط می باشد که در تجربیات بیماران از بیمارستان به دفعات مورد اشاره قرار گرفته است .
یکی دیگر از مزیت های تعبیه پنجره در اتاق بیماران، مسئله دید ومنظر می باشد. به طوری که تمامی گروه های بیماران به اهمیت داشتن دید به طبیعت اشاره کرده اند.
در تحقیقی مشابه، ویلسون در سال ۱۹۷۲ نشان داده است که بیماران پس از عمل های جراحی چنانچه در اتاق های بدون پنجره بستری شوند، دچار روان پریشی تدریجی بیشتری نسبت به بیمارانی که در اتاق های دارای پنجره بستری میشوند ، نشان داده اند .
تحقیقات نشان داده است که مردم حس بودن در طبیعت را به فضاهای شهری و محیط های عمومی ترجیح میدهند
نور یکی از پیشرفتهای مهم در طراحی فضاهای داخلی، تدمین نور طبیعی در داخل بیمارستان و به ویژه در فضاهای میانی بخش ها می باشد. در مناطق خوش آب وهوا می توان از حیاط های مرکزی استفاده کرد تا علاوه بر برخورداری تمام طبقات از نور طبیعی، از طراحی منظر نیز بهره برداری کرد. اگر حیاط مرکزی در یک سمت راهرو اصلی یا در فضاهای تقسیم اصلی، در نظر گرفته شود (روشی که بسیاری از بیمارستان ها از آن استفاده
می کنند. ) می تواند در جهت یابی ملاقات کنندگان و پرسنل مؤثر واقع شود .
تحقیقات نشان می دهد اتاق هایی از بیمارستان که با نور خورشید روشن میشوند در برابر اتاق های کم نور و تاریک نتایج درمانی بهتری را در پی دارند.
رنگ تأثیر رنگ بر روان انسان ثابت شده است. رنگها در طی قرن ها به نمادهایی از احساسات درونی، حالات وصفات مشخصه شخصیتی و اجتماعی تبدیل شده اند .
رنگهای گرم در محیطهایی که تحرک و فعالیت وجود دارد، استفاده می شوند و رنگ های سرد در محیطهایی که نیاز به تمرکز و آرامش بیشتری وجود دارد، کاربرد دارند.
فضای سبز دربیمارستان
فضای سبز هم در روند بهبودی بیماران تأثیر دارد. مشاهده درختان، دوره بهبود بیمار را تسریع میکند و مدت بستری، درد و استرس بیمار را کاهش می دهد.
